14 รหัสกำจัดของเสีย ยอดนิยม

การจัดการและกำจัดของเสีย (Waste) โดยเฉพาะของเสียอันตราย (Hazardous Waste) หรือของเสียที่ต้องมีการควบคุมตามกฎหมาย จะมีการกำหนด “รหัสกำจัด” (Disposal Codes / Method Codes) เพื่อบ่งชี้ว่าของเสียนั้นถูกกำจัดด้วยวิธีอะไร ซึ่งรหัสอาจต่างกันไปตามแต่ละประเทศ หน่วยงาน หรือกฎหมายที่ใช้อ้างอิง

อย่างไรก็ตาม หากพูดถึง “รหัสกำจัด” ในระดับสากลที่แพร่หลายและถูกใช้อ้างอิงมากที่สุด จะเกี่ยวข้องกับ

1. อนุสัญญาบาเซล (Basel Convention)
2. ระบบรหัส D- และ R- ตามอนุสัญญาบาเซล (Disposal Operations และ Recovery Operations)
3. กฎหมายหรือประกาศของหน่วยงานภายในประเทศ (เช่น ในประเทศไทยจะมีกรมโรงงานอุตสาหกรรม (DIW) กำหนดรหัสหรือระเบียบการกำจัด เป็นต้น)

โดยด้านล่างนี้เป็น “รหัสกำจัด” หลัก ๆ ที่ใช้ในระดับสากลตาม อนุสัญญาบาเซล ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ได้แก่ D-code (Disposal) สำหรับการกำจัด (เช่น เผา ฝังกลบ ฯลฯ) และ R-code (Recovery) สำหรับการนำกลับมาใช้ใหม่หรือการนำกลับมาทำประโยชน์ (รีไซเคิล บำบัดแล้วนำกลับมาใช้ เป็นต้น) โดยมีรายละเอียดคร่าว ๆ ดังนี้

รหัสกำจัดของเสีย (Method Code) คืออะไร?

คือ ชุดตัวเลขหรือสัญลักษณ์ที่กำหนดขึ้น เพื่อบ่งบอกวิธีการกำจัดของเสียอันตราย หรือกากอุตสาหกรรมในรูปแบบที่เป็นมาตรฐาน ช่วยให้ผู้เกี่ยวข้อง เช่น โรงงานอุตสาหกรรม หน่วยงานกำกับดูแล และบริษัทรับกำจัดกากอุตสาหกรรม สามารถสื่อสารและจัดการของเสียได้อย่างถูกต้อง โปร่งใส และตรวจสอบได้

ทำไมถึงต้องมีรหัสกำจัด?

1. อธิบายวิธีการกำจัด
   • รหัสกำจัดทำให้ทราบอย่างชัดเจนว่า ของเสียถูกกำจัดด้วยวิธีใด เช่น การเผาทำลาย (Incineration) การฝังกลบแบบปลอดภัย (Secure Landfill) การบำบัดทางกายภาพ/เคมี/ชีวภาพ (Physical/Chemical/Biological Treatment) หรือการรีไซเคิล (Recycling)
2. ปฏิบัติตามกฎหมาย
   • ในประเทศไทย กรมโรงงานอุตสาหกรรม (DIW) กำหนดให้ผู้ก่อกำเนิดของเสียและผู้รับกำจัด ต้องใช้รหัสกำจัดลงในเอกสาร แมนิเฟส (Manifest) และรายงานกากอุตสาหกรรม เพื่อควบคุม ตรวจสอบ และประเมินผลการกำจัดได้อย่างเป็นระบบ
3. ลดความเสี่ยงต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
   • การกำหนดรหัสกำจัดช่วยให้ทุกฝ่ายเลือกวิธีการกำจัดที่เหมาะสมกับคุณสมบัติของของเสีย ซึ่งลดโอกาสเกิดการปนเปื้อนหรือผลกระทบอันตรายต่อชุมชนและทรัพยากรธรรมชาติ
4. ติดตามและตรวจสอบง่าย
   • เมื่อระบุรหัสกำจัดอย่างถูกต้อง หน่วยงานรัฐหรือผู้ตรวจสอบอิสระสามารถติดตามของเสียตั้งแต่ต้นทาง (ผู้ก่อกำเนิด) จนถึงปลายทาง (ผู้รับกำจัด) ได้สะดวก ป้องกันการลักลอบทิ้งของเสียผิดกฎหมาย

รหัสกำจัดของเสีย ที่มีแนวโน้ม “เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม”

หมายถึง การลดปริมาณของเสีย และ การนำกลับมาใช้ประโยชน์ (Reuse/Recycle/Recovery) หรือ การบำบัดที่ก่อให้เกิดผลกระทบต่ำ เช่น

• 025 – การนำกลับมาใช้ใหม่/รีไซเคิล (Recycling/Reclamation)
  • เน้นนำของเสียกลับมาเป็นวัตถุดิบ หรือสกัดเอาสารเคมี/โลหะมีค่ากลับมาใช้อีก
• 026 – การผสมทำเป็นเชื้อเพลิง (Fuel Blending)
  • แม้ยังมีการเผา แต่ช่วยลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล และใช้ของเสียเป็นเชื้อเพลิงทดแทน
• 029 – การใช้ประโยชน์ร่วม (Co-processing)
  • เช่น นำของเสียเข้าเตาเผาปูนซีเมนต์ ใช้แทนเชื้อเพลิงหรือวัตถุดิบบางส่วน ก่อให้เกิดการใช้ทรัพยากรซ้ำ
• 038 – การบำบัดชีวภาพ (Biological Treatment)
  • เหมาะกับของเสียอินทรีย์/ปิโตรเลียมบางชนิดที่ย่อยสลายได้ ลดการเหลือทิ้งในรูปสารเคมีอันตราย
• 039 – การบำบัดกายภาพ/เคมี/ชีวภาพ (Physical/Chemical/Biological Treatment)
  • หลายครั้งใช้ปรับคุณสมบัติ (เช่น Neutralization, ตกตะกอน) ให้ของเสียปลอดภัยขึ้น ก่อนกำจัดหรือรีไซเคิลต่อ
• 042 – การนำความร้อนไปใช้ประโยชน์ (Thermal Recovery)
  • คล้ายกับ R1 ของอนุสัญญาบาเซล (ใช้ความร้อนจากการเผาไปผลิตไฟฟ้าหรือไอน้ำ) ลดการสูญเปล่าของพลังงาน

รหัสกำจัดของเสีย ที่อาจถือว่าเป็น “อันตราย”

หมายถึง การกำจัดปลายทาง (End-of-Pipe) หรือกระบวนการที่อาจมีความเสี่ยงสูงหากควบคุมไม่ดี มักเป็นวิธี ทำลาย หรือ ฝังกลบ ซึ่งต้องการระบบป้องกันมลพิษเข้มงวด เช่น

• 035 – การเผาทำลาย (Incineration)
  • หากไม่มีระบบดักจับมลพิษทางอากาศ (Air Pollution Control) ที่ได้มาตรฐาน อาจปล่อยสารพิษ เช่น Dioxin/Furan สู่อากาศ
• 037 – การฝังกลบในบ่อฝังกลบปลอดภัย (Secure Landfill)
  • แม้ออกแบบให้รั่วซึมน้อยที่สุด แต่ถ้าดูแลไม่ดี อาจเกิดน้ำชะขยะ (Leachate) ปนเปื้อนแหล่งน้ำใต้ดิน
• 041 – การปรับเสถียร (Stabilization/Solidification) ก่อนฝังกลบ
  • หากกระบวนการผสมสารยึดเกาะ/ซีเมนต์ทำไม่เหมาะสม ก็อาจมีการชะละลายโลหะหนักหรือสารพิษออกมาในระยะยาวได้

14 รหัสกำจัดของเสีย ที่พบเห็นบ่อย

1. 025 การนำกลับมาใช้ใหม่ / รีไซเคิล (Recycling / Reclamation)
   • รายละเอียด
     • นำของเสียกลับมาแปรรูปเป็นวัตถุดิบหรือผลิตภัณฑ์ใหม่
     • เช่น สกัดตัวทำละลาย (Solvent) หรือโลหะหนัก นำมาใช้ซ้ำ
     • ช่วยลดการใช้ทรัพยากรใหม่ และลดปริมาณขยะที่จะต้องกำจัด
2. 026 ผสมทำเป็นเชื้อเพลิง (Fuel Blending)
   • รายละเอียด
     • นำของเสียติดไฟได้มาปรับสภาพหรือผสมเป็นเชื้อเพลิงทดแทน
     • ใช้ในเตาเผาอุตสาหกรรม เช่น เตาเผาปูนซีเมนต์
     • เป็นการใช้ประโยชน์ด้านพลังงาน ลดการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล
3. 027 การนำไปใช้ในกระบวนการอื่น ๆ (Other Recovery)
   • รายละเอียด
     • อาจใช้เมื่อของเสียถูกนำไปใช้เป็นส่วนผสม หรือสารเสริมในกระบวนการผลิตอื่น
     • ไม่ใช่เชื้อเพลิงโดยตรง แต่เป็นวัตถุดิบหรือองค์ประกอบย่อย
4. 028 การนำกากอุตสาหกรรมบางส่วนกลับมาใช้ (Partial Recovery)
   • รายละเอียด
     • อาจมีการคัดแยกของเสียเพื่อรีไซเคิลบางส่วน
     • ส่วนที่เหลือกำจัดด้วยวิธีอื่น (เช่น ฝังกลบหรือเผา)
     • พบในเอกสารบางแห่งที่ต้องการแยกการใช้ประโยชน์และการกำจัดออกจากกัน
5. 029 การใช้ประโยชน์ร่วม (Co-processing)
   • รายละเอียด
     • นำของเสียเข้า “ร่วมกระบวนการผลิต” ของอุตสาหกรรมอื่น
     • เช่น ใช้เตาเผาปูนซีเมนต์ ช่วยลดการใช้วัตถุดิบใหม่
     • ลดปริมาณของเสียที่ต้องกำจัดปลายทาง
6. 033 การบำบัดของเสียอันตรายด้วยวิธีอื่น (Other Treatment)
   • รายละเอียด
     • ใช้เมื่อไม่เข้ากับรหัสอื่น ๆ หรือเป็นเทคโนโลยีพิเศษเฉพาะ
     • เช่น การบำบัดด้วยพลาสม่า (Plasma), Advanced Oxidation Process (AOP)
7. 035 การเผาทำลาย (Incineration)
   • รายละเอียด
     • เผาของเสียในเตาอุณหภูมิสูง (800-1,200°C หรือมากกว่า)
     • ต้องมีระบบบำบัดมลพิษทางอากาศ (Air Pollution Control)
     • ลดสารพิษ ไดออกซิน และฟิวแรน ก่อนปล่อยออกสู่บรรยากาศ
8. 037 การฝังกลบแบบปลอดภัย (Secure Landfill)
   • รายละเอียด
     • บ่อฝังกลบที่ออกแบบให้มี Liner ป้องกันการรั่วซึม
     • มีระบบเก็บและบำบัดน้ำชะขยะ (Leachate)
     • ใช้สำหรับของเสียที่เผาหรือรีไซเคิลไม่ได้ ต้องตรวจติดตามต่อเนื่อง
9. 038 การบำบัดชีวภาพ (Biological Treatment)
   • รายละเอียด
     • ใช้จุลินทรีย์หรือกระบวนการชีวภาพย่อยสลายของเสีย
     • เหมาะกับของเสียประเภทน้ำมัน สารอินทรีย์ หรือน้ำเสียบางชนิด
     • ลดความเป็นพิษและปริมาณของเสียอันตราย
10. 039 การบำบัดกายภาพ/เคมี/ชีวภาพ (Physical/Chemical/Biological Treatment)
    • รายละเอียด
      • เป็นรหัสกว้าง ครอบคลุมกระบวนการบำบัดหลายรูปแบบ
      • เช่น Neutralization (ปรับกรด-เบส), ตกตะกอน (Precipitation), Oxidation/Reduction
      • มักใช้กับน้ำเสียหรือตะกอน ก่อนการกำจัดขั้นต่อไป
11. 041 การปรับเสถียร / ทำให้เป็นของแข็ง (Stabilization / Solidification)
    • รายละเอียด
      • ผสมของเสียกับสารประสาน (เช่น ปูนซีเมนต์)
      • ลดการชะละลายของโลหะหนักหรือสารพิษ
      • เสร็จแล้วมักนำไปฝังกลบอย่างปลอดภัย
12. 042 การนำความร้อนไปใช้ประโยชน์ (Thermal Recovery)
    • รายละเอียด
      • เผาของเสียเพื่อผลิตพลังงาน (เช่น ไฟฟ้าหรือไอน้ำ)
      • คล้ายกับกระบวนการ R1 ตามอนุสัญญาบาเซล
      • ถือเป็นการใช้ประโยชน์ด้านพลังงานจากของเสีย
13. 043 การแยกด้วยวิธีทางกายภาพ (Physical Separation)
    • รายละเอียด
      • เช่น การกรอง (Filtration), เหวี่ยงแยก (Centrifugation), ลอยแยกไขมัน/น้ำมัน (Flotation)
      • แยกของเสียออกเป็นเฟสต่าง ๆ (ของแข็ง/ของเหลว) เพื่อจัดการต่อได้ง่ายขึ้น
14. 049 อื่น ๆ (Others / Custom Codes)
    • รายละเอียด
      • อาจเป็นรหัสภายในของบางบริษัทหรือหน่วยงาน
      • ใช้ระบุขั้นตอนเฉพาะทางที่ไม่เข้ากับรหัสข้างต้น
      • หากพบในเอกสาร ควรสอบถามความหมายจากผู้ออกเอกสารโดยตรง

จากที่กล่าวมา

   รหัสกำจัดของเสีย (Method Code) คือระบบสัญลักษณ์ที่กำหนดขึ้นเพื่อจำแนกวิธีการกำจัดของเสียอันตรายหรือกากอุตสาหกรรม ให้เป็นไปตามมาตรฐานกฎหมาย และหลักการบริหารจัดการของเสียอย่างยั่งยืน การมีรหัสกำจัดที่ชัดเจนจะช่วยสร้างความมั่นใจว่าของเสียถูกจัดการในแนวทางที่ถูกต้อง ปลอดภัย ตรวจสอบได้ และไม่ก่อผลกระทบร้ายแรงต่อสิ่งแวดล้อมหรือชุมชนโดยรอบ

การทำความเข้าใจรหัสกำจัดให้ชัดเจน และเลือกใช้รหัสที่เหมาะสมจึงเป็นเรื่องสำคัญสำหรับผู้ประกอบการ เจ้าหน้าที่สิ่งแวดล้อม ผู้จัดการโรงงาน และผู้ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการกากอุตสาหกรรมทุกฝ่าย ด้วยการทำงานร่วมกันอย่างเป็นระบบและโปร่งใส จะทำให้เกิดประโยชน์ต่อทั้งภาคเศรษฐกิจ สังคม และทรัพยากรธรรมชาติของเราได้อย่างยั่งยืน.

บริษัท เอ็น-เทคโนโลยี คอนซัลแตนท์ จำกัด  รองรับปัญหาของกากของเสียอุตสาหกรรมและมลพิษในองค์กรด้วยทีมผู้เชี่ยวชาญและทีมปฏิบัติการประมวลผลที่มีกระบวนการจัดการกากอุตสาหกรรมอย่างมีประสิทธิภาพและตามระเบียบทาง กฎหมายสนใจสามารถติดต่อสอบถามได้ 

EN-TECH  คือทางออกที่ตอบโจทย์ทุกปัญหาในการจัดการอุตสาหกรรมอย่างครบวงจร

รายชื่อจังหวัดที่เราให้บริการกำจัดกากอุตสาหกรรม

สมุทรปราการ นนทบุรี ปทุมธานี พระนครศรีอยุธยา อ่างทอง ลพบุรี สิงห์บุรี ชัยนาท สระบุรี ชลบุรี ระยอง นทบุรี ตราด ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี นครนายก สระแก้ว นครราชสีมา บุรีรัมย์สุรินทร์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี ยโสธร ชัยภูมิ นครเจริญ ขอนแก่น อุดรธานีเลย หนองคาย มหาสารคาม ร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ สกลนคร นครพนม มุกดาหาร เชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง อุตรดิตถ์ แพร่ พะเยา เชียงราย แม่ฮ่องสอน นครสวรรค์ อุทัยธานี เพชรกำแพง ตาก สุโขทัย พิษณุโลกพิจิตร เพชรบูรณ์ ราชบุรี กาญจนบุรี สุพรรณบุรี นครปฐม สมุทรสาคร สมุทรสงคราม เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ นครศรีธรรมราช กระบี่ พังงา ภูเก็ต สุราษฎร์ธานี ระนอง ชุมพร สงขลาตู สลตรัง พัทลุง ปัตตานี ยะลา นราธิวาส